ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ – Προς αναζήτηση ενός νέου λειτουργικού μοντέλου σε περιφερειακό επίπεδο

Του Φίλιππου Γκανούλη*

Η πρόσφατη νέα πολύνεκρη καταστροφή στην Χαλκιδική έδειξε πως η κλιματική αλλαγή πλέον έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας επηρεάζοντας την καθημερινότητα μας, την οικονομία και, σε έναν ελάχιστο βαθμό προς το παρόν, την πολιτική ατζέντα. Είναι φανερό πως η προσέγγιση της πολιτικής προστασίας απέναντι σε αυτό το φαινόμενο θα πρέπει να αλλάξει άρδην, ενώ θα πρέπει να συμπεριλάβει στο σχεδιασμό της έγκαιρα τα νέα δεδομένα.

Η Χαλκιδική είναι σήμερα μια από τις πιο αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές της χώρας, παρουσιάζοντας όμως μία άναρχη τουριστική ανάπτυξη με τοπικές υπερσυγκεντρώσεις καταλυμάτων και συχνή αυθαίρετη δόμηση. Διάφορες εγκαταστάσεις και υποδομές είναι πρόχειρες, δεν κατέχουν οικοδομική άδεια και στον σχεδιασμό τους δεν έχουν συχνά ληφθεί υπόψη τους παράμετροι που αφορούν ακραίες καιρικές συνθήκες. Σε αυτό το σκηνικό προστίθεται τα γνωστά προβλήματα που συναντάμε σε όλη την επικράτεια, όπως οι επιπτώσεις στην υποβάθμιση του εδάφους προηγουμένων πυρκαγιών και κακών γεωργικών πρακτικών αλλά και η κακή διαχείριση των ρεμάτων. Όλα τα παραπάνω την κρίσιμη στιγμή ενδέχεται να αποβούν μοιραία.

Στην χώρα μας η επικρατούσα λογική μέχρι σήμερα είναι πως η πολιτική προστασία λειτουργεί κυρίως ως μηχανισμός αντιμετώπισης των συνεπειών της εκάστοτε καταστροφής. Οι τραγωδίες στο Μάτι, στη Μάνδρα και στη Χαλκιδική, ανέδειξαν δύο βασικά προβλήματα. Το ένα ήταν ότι η κλιματική αλλαγή μεταλλάσει τους όρους με τους οποίους εξελίσσονται οι φυσικές καταστροφές και μπορεί να διαμορφώσει εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες αντιμετώπισης, που απαιτούν πρόβλεψη και προετοιμασία για ακόμη πιο ακραίες περιπτώσεις. Το δεύτερο ήταν ότι ειδικά σε περιοχές μεγάλης συγκέντρωσης πληθυσμού παίζει τεράστιο ρόλο η δυνατότητα άμεσης και έγκαιρης προειδοποίησης σε ότι αφορά τον επικείμενο κίνδυνο, ώστε είτε να ληφθούν άμεσα μέτρα προστασίας από τον κρατικό μηχανισμό και τους πολίτες, είτε να υπάρξει έγκαιρη εκκένωση της  περιοχής.

Σήμερα η επικρατούσα αντίληψη είναι πως η πολιτική προστασία εντάσσεται σε ένα πυρήνα δικαιωμάτων που οι πολίτες θεωρούν συχνά αυτονόητο, δυστυχώς χωρίς την ενεργό συμμετοχή τους σε αυτόν. Είναι προφανές πως το σημερινό μοντέλο πολιτικής προστασίας δεν επικεντρώνει στην πρόληψη και είναι πια σήμερα ανεπαρκές να αντιμετωπίσει τα νέα φαινόμενα και την ραγδαιότητα τους. Η πρόληψη και η ετοιμότητα είναι πια βασικές συνιστώσες της αποτελεσματικής αντίδρασης στις φυσικές καταστροφές και ο συντονισμός μιας τέτοιας νέας προσέγγισης θα πρέπει να γίνει πρωτίστως στον δεύτερο βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης, τις Περιφέρειες. Η επένδυση στην πρόληψη των καταστροφών έχει ένα σαφές όφελος, τη διάσωση ζωών και μέσων διαβίωσης ενώ επίσης ελαχιστοποιεί τις οικονομικές και υλικές ζημίες πέρα από την σημερινή παρωχημένη λογική της διάσωσης και της αποκατάστασης. Ήρθε η ώρα να σχεδιάσουμε έναν νέο τύπο πολιτικής προστασίας σε περιφερειακό επίπεδο, στον οποίο η ενεργός συμμετοχή του πολίτη θα είναι καταλυτικής σημασίας.

*Ο Φίλιππος Γκανούλης είναι περιφερειακός σύμβουλος – επικεφαλής της παράταξης «Οικολογία – Πράσινη Λύση» κα συν-εκπρόσωπος των Οικολόγων Πράσινων.