ΓΕΝΙΚΑ

Χαρακτηριστικό των ανθρώπινων κοινωνιών είναι ότι επεμβαίνουν έντονα στο περιβάλλον όπου αναπτύσσονται. Αυτό μερικές φορές γίνεται σε τέτοιο υπερβολικό βαθμό που μπορεί να ξεπεράσει την αντοχή της φύσης και να οδηγήσει σε σοβαρή επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης των πολιτών. Κάτι τέτοιο βιώνουμε στη Θεσσαλονίκη αλλά και αναμένεται να βιώσουμε πολύ σύντομα στα υπόλοιπα αστικά κέντρα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.

Απαραίτητο είναι ένα πλαίσιο χωρικής ανάπτυξης που αξιολογεί και συνδυάζει τις διάφορες αναπτυξιακές επιλογές και θα αποτελέσει εργαλείο για τις οικονομικές –κοινωνικέςκαι περιβαλλοντικές διαδικασίες. Σημαντικό είναι να αναπτυχθεί ένα ισόρροπο δίκτυο αστικών κέντρων με βασικό πόλο τη Θεσσαλονίκη, όπου, από τη μια θα γίνεται σωστή διαχείριση του χώρου με ολοκληρωμένους πολεοδομικούς σχεδιασμούς (ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα υπερβολικής αύξησης της αξίας της γης και συγκρούσεις δραστηριοτήτων με μη συμβατές χρήσεις της) και από την άλλη θα μετριασθεί η αστική επέκταση σε βάρος των παραγωγικών δραστηριοτήτων.

Εξίσου σημαντικό βήμα αποτελεί και η εφαρμογή ενός βιώσιμου πρότυπου ανάπτυξης της υπαίθρου (κατοικία, πρωτογενής παραγωγή, εκπαίδευση, αναψυχή). Φυσικά, η ιεραρχημένη ολοκλήρωση περιφερειακού δικτύου μεταφορών (σιδηροδρομικού – οδικού – θαλάσσιου και αεροπορικού), όχι μόνο θα συμβάλει στην συνοχή της Περιφέρειας, αλλά θα αναδείξει και τον εθνικό και ευρωπαϊκό στρατηγικό της ρόλο, ιδιαίτερα αν αξιοποιήσει τους φυσικούς-πολιτιστικούς-ιστορικούς της πόρους και διαχειριστεί με συνέπεια τους υδάτινους πόρους που αποτελούν τη βάση όλων των παραγωγικών δραστηριοτήτων. Είναι βέβαιο πως όσο συνεχίζουμε να λειτουργούμε χωρίς κεντρικό σχεδιασμό, τόσο θα συνεχίζεται το πρόβλημα της υπερανάπτυξης και καταστροφής του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος στις αστικές και περιαστικές περιοχές και της υποανάπτυξης, απομόνωσης και στασιμότητα στις υπόλοιπες.

Σημαντικές ελλείψεις παρατηρούνται και στην ανάδειξη μνημείων και ιστορικών συνόλων, στην προβολή και ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και πολιτιστικών πόρων. Η αναπτυξιακή διαδικασία που ακολουθήθηκε από τη μεταπολεμική εποχή κατέστρεψε τα παραδοσιακά αστικά κέντρα και τους οικισμούς. Κάποια από αυτά διασώζονται στη Βέροια, στη Νάουσα, στην Έδεσσα, στις Σέρρες καθώς και στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης. Για τη διατήρηση τους απαιτούνται συντονισμένα οικονομικά –νομοθετικάμέτρα, στα οποία θα πρέπει να περιληφθούν και ορισμένοι οικισμοί, που διατηρούν ακόμη εν μέρει ή εξολοκλήρου τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα.

Ζωντανά παραδείγματα για τα παραπάνω αποτελούν :

– Η ισχυρή οικιστική ανάπτυξη της παραλιακής ζώνης (Πιερία, Θεσσαλονίκη, Χαλκιδική), νόμιμη ή αυθαίρετη αλλά και η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού έχουν εξαντλήσει και υποβαθμίσει τους φυσικούς πόρους. Αλλά και οι συγκρούσεις χρήσεων γης (αγροτικής, εξορυκτικής δραστηριότητας, τουριστικής κατοικίας) οδηγούν στην υποβάθμιση της γεωργικής γης και των δασικών οικοσυστημάτων.

– Προβλήματα, όμως, παρουσιάζονται και σε όλα τα αστικά κέντρα της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (κυκλοφοριακή συμφόρηση, βιομηχανική συγκέντρωση, έλλειψη ελεύθερων χώρων, ατμοσφαιρική ρύπανση κ.α). Σημαντικές ελλείψεις παρατηρούνται και στην ανάδειξη των μνημείων και στην προβολή των αρχαιολογικών και πολιτιστικών χώρων.

Απαιτείται νέα Στρατηγική για την οικιστική ανάπτυξη με στόχο:

– Τη μείωση του αποτυπώματος των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο έδαφος με επανάχρηση του ήδη χρησιμοποιημένου αστικού χώρου.

– Την προώθηση προγραμμάτων και δράσεων για την οργανωμένη οικιστική ανάπτυξη με ολοκληρωμένο σχεδιασμό υποδομών και δόμησης.

– Την εξοικονόμηση ενέργειας μέσω της συνέργειας μεταξύ αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και σχεδιασμού εγκαταστάσεων.

Προτάσεις:

– Συμμετοχικές διαδικασίες: Θεσμοθέτηση της ενεργούς συμμετοχής των χρηστών της περιοχής στη διαδικασία παραγωγής και εφαρμογής του χωροταξικού σχεδιασμού. (ερωτηματολόγια –δημοσκοπήσεις – συνελεύσεις).

– Απαγόρευση ή τουλάχιστον σοβαρός περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης σε εθνικό επίπεδο.

– Συντονισμός υπηρεσιών με συντονιστικό όργανο σε επίπεδο περιφέρειας, ώστε να ρυθμίζονται οι πολεοδομικές παρεμβάσεις, τα έργα υποδομής, καθώς και οι ειδικοί όροι προστασίας που αναφέρονται σε εκτάσεις που υπερβαίνουν τα αυστηρά διοικητικά όρια των δήμων και των νομών.

– Προσδιορισμός των δεικτών βιωσιμότητας και κορεσμού τουριστικών επιχειρηματικών σχεδίων και έμφαση στις εναλλακτικές μορφές τουρισμού.

– Προσδιορισμός της χωρητικότητας μιας περιοχής, καθώς και του ανώτατου ορίου αντοχής σε διάφορες κατηγορίες χρήσεων (υπάρχουν μόνο για τις οικιστικές χρήσεις). Η κυρίαρχη έννοια σ΄όλεςαυτέςτιςμελέτεςείναιη«φέρουσαικανότητα», δείκτηςοοποίοςπαράτη σημαντικότητά του, ελάχιστα έχει προσδιορισθεί σε κάθε είδους αναπτυξιακά έργα.

– Σαφές πλαίσιο βαθμού διατήρησης του δομημένου χώρου ιδιαιτέρως των μικρών οικισμών, όπου ο κτιριακός όγκος παρουσιάζει ιδιαίτερα προβλήματα υποβάθμισης.

– Κωδικοποίηση των συμβολισμών και υπομνημάτων. Επικάλυψη νομοθεσίας: πολυνομία και επικάλυψη αντικειμένου από διαφορετικές νομοθετικές ρυθμίσεις (περιβαλλοντική, πολεοδομική, χωροταξική).

– Οριοθέτηση – Πολεοδόμηση Οικισμών: Επαναπροσδιορισμός των εκτάσεων των οριοθετημένων οικισμών (έκταση, χρήσεις γης, όροι δόμησης, εξασφάλιση κοινοχρήστων χώρων, περιβαλλοντικοί παράγοντες: προστασία τοπίου, ακατάλληλες γεωλογικά περιοχές, περιοχές υψηλής παραγωγικότητας).

– Ορθολογική μελέτη των επεκτάσεων των γειτονικών οικισμών, έτσι ώστε να δημιουργούνται συνεκτικά οικιστικά σύνολα, και να αποφεύγεται η διάσπαση της συνέχειας τους από οδικούς άξονες υπεραστικής κυκλοφορίας.

– Οριοθέτηση περιοχής μελέτης: Να συμπεριλαμβάνεται το σύνολο της φυσικής ενότητας (ορεινός όγκος, λεκανοπέδιο, υδρολογική λεκάνη, φαράγγι) με σαφή και αναγνωρίσιμα όρια (φυσικά όρια, υδροκρίτες, εδαφικές ασυνέχειες) και όχι νοητά όρια.

– Οριοθέτηση αρχαιολογικών χώρων: Η οριοθέτηση των αρχαιολογικών χώρων είναιεξαιρετικάχρονοβόραδιαδικασία. Είναισκόπιμο οι προτεινόμενοι αρχαιολογικοί χώροι να συμπεριλαμβάνονται σε περιοχές προστασίας με θεσμικό πλαίσιο ανάπτυξης που θα καθορίζεται σε συνεργασία με το ΥΠΟ.

– Προσδιορισμός των δημόσιων δασικών εκτάσεων.

– Ενσωμάτωση περιοχών προστασίας (ΖΟΕ, ΠΕΡΠΟ), πλαίσιο εναρμόνισης των ρυθμίσεων υφιστάμενων ΖΟΕ, περιορισμός των ΠΕΡΠΟ σε εθνικό επίπεδο.

ΧΩΡΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ

Για μας, οι γενικοί στόχοι της χωρικής οργάνωσης της Περιφέρειας είναι:

– Αναπτύσσουμε ένα ισόρροπο πολυκεντρικό δίκτυο αστικών κέντρων με βασικό πόλο τη Θεσσαλονίκη, υιοθετώντας την αρχή «της συμπαγούς πόλης» για την αποτροπή της αστικής διάχυσης.

– Οργανώνουμε τα αστικά κέντρα του δικτύου με ολοκληρωμένους πολεοδομικούς σχεδιασμούς, ώστε η διαχείριση του χώρου και οι καθορισμένες χρήσεις γης να προωθούν την ανάπτυξη τους και μην προκαλούν φαινόμενα υπερβολικής αύξησης της αξίας της γης και συγκρούσεις δραστηριοτήτων με μη συμβατές χρήσεις.

– Προβλέπουμε και σχεδιάζουμε την ανάπτυξη και επέκταση των αστικών περιοχών με κατάλληλες υποδομές αλλά και με τέτοιο τόπο, ώστε να σταματήσει η ανεξέλεγκτη αστική διάχυση σε βάρος παραγωγικών δραστηριοτήτων.

– Εφαρμόζουμε ένα βιώσιμο πρότυπο ανάπτυξης της υπαίθρου με τη συγκρότηση ενοτήτων υπαίθρου, όπου η αγροτική ανάπτυξη και τα οικιστικά σύνολα θα λειτουργούν συντονισμένα και με ολοκληρωμένες λειτουργίες κατοίκησης, παραγωγής, εκπαίδευσης και αναψυχής.

– Αναπτύσσουμε ολοκληρωμένα συστήματα μεταφορών και κάθετων αξόνων πρόσβασης στις κύριες οδικές αρτηρίες, ώστε η Εγνατία οδός να μην λειτουργεί ως διαχωριστικό τείχος περιοχών της Περιφέρειας και να αναπαράγει πρόσθετες ανισότητες. Η ιεραρχημένη ολοκλήρωση περιφερειακού δικτύου μεταφορών –σιδηροδρομικού – οδικού- θαλάσσιουκαιαεροπορικούθασυμβάλειστηνεσωτερικήσυνοχήτηςπεριφέρειας, θα αναδείξει τον κεντρικό εθνικό και ευρωπαϊκό στρατηγικό της ρόλο και θα συμβάλει στη σταδιακή ολοκλήρωση του αναπτυξιακού της προτύπου.

– Αξιοποιούμε τους φυσικούς –πολιτιστικούς–ιστορικούςπόρουςμεγνώμονατηνανάπτυξηεντόςτωνορίων του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος.

– Διαχειριζόμαστε με συνέπεια τους υδατικούς πόρους και δίνουμε ιδιαίτερο βάρος στην πρόληψη των κινδύνων των φυσικών καταστροφών. Θέλουμε συνετή χρήση των φυσικών πόρων και περιορισμό της ρύπανσης με την προώθηση νέου ενεργειακού αναπτυξιακού προτύπου.

– Μειώνουμε το αποτύπωμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο έδαφος με επανάχρηση του ήδη χρησιμοποιημένου αστικού χώρου.

– Προωθούμε προγράμματα και δράσεις για την οργανωμένη οικιστική ανάπτυξη με ολοκληρωμένο σχεδιασμό υποδομών και δόμησης.

– Εφαρμόζουμε πολιτικές εξοικονόμησης ενέργειας μέσω της συνέργειας μεταξύ αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και σχεδιασμού εγκαταστάσεων.

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΠΕΡΙΟΧΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Θα πρέπει να ενισχυθούν οι παράγοντες που ευνοούν την ανταγωνιστικότητα της μεταποίησης της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης δίνοντας έμφαση στη γνώση και στην ενσωμάτωση/αναπαραγωγή της καινοτομίας. Χρειάζεται μια πολιτική προσέλκυσης επενδύσεων σε καινοτόμες λειτουργίες και υπηρεσίες με την εφαρμογή διαπεριφερειακής δικτύωσης των επιχειρήσεων. Στο σημείο αυτό απαραίτητα είναι τα δίκτυα πρώτων υλών, συνεργασιών χρηστών υπηρεσιών και καινοτόμων προϊόντων, εκπαίδευσης –κατάρτισης–κατανομήςαπασχόλησης, ώστεναεπεκταθεί ο μητροπολιτικός ρόλος της Θεσσαλονίκης όχι μόνο στο σύνολο της Περιφέρειας και στο Βόρειο Ελλαδικό χώρο αλλά και σ΄ολόκληρητηνπεριοχήτωνΝότιωνΒαλκανίων.

• Ενίσχυση των παραγόντων που ευνοούν την ανταγωνιστικότητα του αγροτικού τομέα.
• Αναδιάρθρωση των περισσότερο κλασικών δραστηριοτήτων του τριτογενούς τομέα.
• Ανάδειξη υπηρεσιών διοίκησης και περιφερειακής οικονομίας και στήριξης της ανταγωνιστικότητας της ως προς τις άλλες χωρικές μονάδες.
• Ιδιαίτερο βάρος πρέπει να δοθεί στην εξυγίανση και ανάπτυξη της παραγωγικής βάσης με χωροταξική οργάνωση του αστικού και περιαστικού πλέγματος των ΜΜΜ στη Δυτική Θεσσαλονίκη και λειτουργική σύνδεση με την όμορη γεωγραφική ενότητα του Κιλκίς για τη χρήση ζωνών μετεγκατάστασης ή νέας εγκατάστασης καινοτόμων και σύγχρονων παραγωγικών μονάδων.
• Λειτουργία προαστιακού σιδηρόδρομου, ώστε να αντιμετωπισθεί το κυκλοφοριακό στις παρυφές του Πολεοδομικού Συγκροτήματος και να εξυπηρετηθούν οι μετακινήσεις από και προς τα κέντρα της Περιφέρειας.
• Ρυθμίσεις των παράκτιων και παραθαλάσσιων ζωνών του Θερμαϊκού.
• Ρυθμίσεις συμβατότητας χρήσεων και λειτουργιών σε περιοχές βιοτόπων λιμνών, λιμνοθαλασσών, ποταμών, δρυμών .
• Διασφάλιση εφεδρειών περιαστικής γης τόσο στην ανατολική, όσο και στη δυτική Θεσσαλονίκη, μεταφορά των ρυπογόνων και άκρως επικίνδυνων βιομηχανικών εγκαταστάσεων της Δυτικής Θεσσαλονίκης και περιβαλλοντική εξυγίανση της.
• Άμβλυνση των ανισοτήτων στην κατανομή των κοινωνικών υποδομών και στην ποιότητα του οικιστικού και φυσικού περιβάλλοντος με ανακατανομή χρήσεων, λειτουργιών και επενδύσεων προς όφελος κυρίως των δυτικών και των λοιπών υποβαθμισμένων περιοχών.
• Διαφύλαξη της Θεσσαλονίκης από ακραία καιρικά φαινόμενα, λήψη των αναγκαίων μέτρων για αντισεισμική και αντιπλημμυρική προστασία και κατασκευή των απαραίτητων δικτύων υποδομών.
• Αξιοποίηση ιαματικών πηγών τριγώνου Λαγκαδά –Απολλωνίας–Θέρμης.

ΝΟΜΟΣ ΗΜΑΘΙΑΣ-ΠΕΛΛΑΣ

• Η Βέροια που λειτουργεί συμπληρωματικά με τη Νάουσα και η Έδεσσα με τα Γιαννιτσά, αποτελούν μαζί με τα μικρότερα αστικά κέντρα της πεδινής περιοχής των δυο νομών ένα ισχυρό οικιστικό πλέγμα που μπορεί να λειτουργήσει ως αναπτυξιακός πόλος με βάση την παραγωγική αγροτική δραστηριότητα, τη μεταποίηση, το εμπόριο και τις μεταφορές που συνδέονται μ’αυτέςτιςδραστηριότητες. Ταυτόχρονα, τα μεγάλα αστικά κέντρα Βέροια –Έδεσσα- Νάουσα, μπορούννααναπτύξουνέναυπερτοπικόδίκτυοτουρισμού–πολιτισμού–αναψυχής, το οποίο να συνδέεται με τους σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της περιφέρειας καθώς και με περιοχές ορεινού – εναλλακτικού τουρισμού.
• Προτείνουμε να οριστεί ζώνη μεταποιητικών και εμπορευματικών δραστηριοτήτων στους άξονες Πλατέος, Αλεξάνδρειας, Βέροιας. Κοπανού, Σκύδρας, Γιαννιτσών.
• Οργάνωση (με υποδομές κλπ) των υφιστάμενων βιοτεχνικών και βιομηχανικών ζωνών σε Γιαννιτσά και Νάουσα.

ΝΟΜΟΣ ΚΙΛΚΙΣ

– Με στόχο τη θεσμική ενίσχυση του δευτερογενούς τομέα και την προσφορά κατάλληλης γης για μεταποίηση που είναι περιορισμένη στα όρια της μητροπολιτικής Θεσσαλονίκης, στο νότιο τμήμα του νομού προτείνεται ο καθορισμός περιοχών για την εγκατάσταση μεταποιητικών δραστηριοτήτων, ώστε να τηρούνται όλες οι προϋποθέσεις για την προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος

– Προκύπτει η αναγκαιότητα ενιαίου περιβαλλοντικού σχεδιασμού για τον ποταμό Αξιό και της λεκάνης απορροής του καθώς και για την αξιοποίηση του αιολικού δυναμικού του Κιλκίς, αποφεύγοντας πάντα περιοχές ιδιαίτερης φυσικής και πολιτιστικής αξίας.

ΝΟΜΟΣ ΠΙΕΡΙΑΣ

– Η Κατερίνη μπορεί να αναδειχθεί σε ισχυρό κέντρο ανάπτυξης του νομού αξιοποιώντας τη σύνδεση της με ΠΑΘΕ και σιδηρόδρομο σε συνδυασμό με την τουριστική ανάπτυξη των ακτών και την περιβαλλοντική διαχείριση των πόρων του Ολύμπου. Μπορεί να αναδειχθεί και σε κέντρο παροχής υποστηρικτικών υπηρεσιών του αγροτικού χώρου.

ΝΟΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ

– Ζώνη Εμπορευματικών και Μεταποιητικών δραστηριοτήτων στον άξονα Σερρών –ΣιδηροκάστρουμεστόχοτηναγοράτηςΝΑΒαλκανικής.

– Ολοκλήρωση της ΒΙΠΕ Σερρών και χώρων υποδοχής δραστηριοτήτων δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα στην ευρύτερη περιοχή της πόλης των Σερρών.

– Υποδομές εγκαταστάσεων εμπορευματικού διασυνοριακού κέντρου Προμαχώνα.

ΝΟΜΟΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

– Ο Πολύγυρος αποτελεί ασθενές αστικό κέντρο στο οικιστικό πλέγμα της περιοχής. Με δεδομένη την αναγκαιότητα βιώσιμης ανάπτυξης των τουριστικών υπηρεσιών της Χαλκιδικής με παράλληλη εξυγίανση και προστασία των φυσικών πόρων, ο Πολύγυρος μπορεί να λειτουργήσει ως κέντρο διοικητικής υποστήριξης και παροχής υπηρεσιών.

Ακτές –θαλάσσια ύδατα – Παράκτιος χώρος

– Στις παράκτιες περιοχές ασκούνται σοβαρές οικιστικές πιέσεις τουρισμού ή εξοχικής κατοικίας με αποτέλεσμα να υλοποιούνται επεκτάσεις, δίχως πρόβλεψη και δημόσιο έλεγχο για την οργάνωση και τη λειτουργία τους. Αποτέλεσμα είναι να επανεμφανίζονται έντονα προβλήματα αστικοποίησης με μηδενικές υποδομές, καταστροφικά και για το φυσικό περιβάλλον και για το αναπτυξιακό μέλλον των παράκτιων περιοχών, όπως για παράδειγμα στην περιοχή του Λιτόχωρου, της Κασσάνδρας και της Σιθωνίας. Απαιτείται ένας συνολικός σχεδιασμός που θα διατηρήσει τους κλάδους του πρωτογενή τομέα και θα κινήσει την ανάπτυξη στον τομέα των υπηρεσιών.

– Στις παράκτιες παραθεριστικές και τουριστικές περιοχές θα πρέπει κατά προτεραιότητα να εφαρμοσθούν χωροταξικές ρυθμίσεις για να οριοθετηθεί η ανάπτυξη των περιοχών, αφού στις περισσότερες έχει επέλθει κορεσμός και έχει ξεπερασθεί η φέρουσα ικανότητα της περιοχής.

– Στο Ν. Πιερίας μεγάλη έλλειψη έργων διευθέτησης στα κατάντη των χειμάρρων του Ολύμπου έχει σαν αποτέλεσμα τη μεγάλη ποσότητα φερτών υλικών, ενώ η υπεράντληση οδήγησε στην υφαλμύρωση των υδάτων στις παράκτιες περιοχές.

– Στο Ν. Χαλκιδικής οι παραλιακές περιοχές Ν. Καλλικράτειας, Φλογητών και Στρατωνίου είναι ιδιαίτερα βεβαρημένες, οι μεν πρώτες και από την υπεδάφια διάθεση βόθρο-λυμάτων, η δε τελευταία από τις μεταλλευτικές δραστηριότητες. Στην Αμμουλιανή, Πόρτο Καρά και Πυργαδίκια παρατηρούνται έντονα προβλήματα υφαλμύρωσης λόγω γεωτρήσεων σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα.

Ορεινές –ημιορεινές περιοχές

Βασικές επιλογές είναι η υποστήριξη με κάθε τρόπο των υπαρχουσών πρωτοβουλιών πολιτών και ο συντονισμός των απαιτούμενων ενεργειών για την προστασία και αναβάθμιση των δασών και των ορεινών όγκων της ΠΚΜ, καθώς και η αποτελεσματική προώθηση Σχεδίων Διαχείρισης των δασών για την αντιμετώπιση ειδικών περιβαλλοντικών θεμάτων και για την αποκατάσταση τους. Σχεδόν σε όλες τις ορεινές και ημιορεινές περιοχές υπάρχουν οικισμοί που διασώζουν το παραδοσιακό περιβάλλον, αλλά οδηγούνται σταδιακά στην ερήμωση και στην εγκατάλειψη. Για αυτό, η διατήρηση και ανάδειξη τους απαιτεί ταυτόχρονα χωροταξικό και αναπτυξιακό σχεδιασμό, ώστε να αποτελέσουν πρότυπα ποιοτικής παρέμβασης με τη δημιουργία θέσεων εργασίας και το ζωντάνεμα τους.

Φυσικό –πολιτιστικό περιβάλλον

Το φυσικό περιβάλλον της Περιφέρειας έχει να παρουσιάσει σημαντικά σε αριθμό οικοσυστήματα και μεμονωμένα στοιχεία της φύσης με ιδιαίτερο και σημαντικό περιβαλλοντικό –οικολογικόενδιαφέρον.

Ο στρατηγικός στόχος για την προστασία και αναβάθμιση των φυσικών οικοσυστημάτων αφορά στην αντιστροφή των τάσεων απώλειας της βιοποικιλότητας και στην αποτελεσματική προστασία και αποκατάσταση των φυσικών οικοτόπων, ξεπερνώντας τη χρησιμοθηρική προσέγγιση άλλων εποχών.

Οι βασικοί άξονες δράσης είναι:

• Διατήρηση και αποκατάσταση φυσικών οικοτόπων και ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας
• Διαχείριση υδατικών και εδαφικών πόρων για την αντιστροφή των τάσεων απώλειας της βιοποικιλότητας
• Προώθηση οριζόντιων περιβαλλοντικών πολιτικών
• Ενσωμάτωση της συνιστώσας της βιοποικιλότητας στις τομεακές πολιτικές
• Προώθηση της εφαρμογής σχεδίων προστασίας και διαχείρισης των οικοσυστημάτων, που προστατεύονται από διεθνείς συνθήκες.

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Βασική επιλογή της περιβαλλοντικής πολιτικής είναι η πρόληψη και όχι απλά η καταστολή της ρύπανσης του περιβάλλοντος.

• Η πρόληψη πραγματοποιείται με τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό, την αναδιάταξη χρήσεων γης, τις πολεοδομικές ρυθμίσεις, την επιβολή μέτρων προστασίας, την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Με τα εργαλεία αυτά προκύπτει το περιβαλλοντικό κριτήριο για την υλοποίηση τόσο των διαφόρων σχεδίων, προγραμμάτων και πολιτικών (στρατηγική εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων) όσο και των διαφόρων υπο-έργων και δραστηριοτήτων (προμελέτη και μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων).
• Η συνεχής παρακολούθηση της ποιότητας του περιβάλλοντος καθώς και των περιβαλλοντικών δεικτών, κατέχουν κεντρική θέση στην ανάπτυξη της περιβαλλοντικής πολιτικής και στην εκπλήρωση του στόχου της.
• Ο έλεγχος της αποτελεσματικότητας των μέτρων σε συνδυασμό με τις προαναφερόμενες δράσεις, εξασφαλίζουν την υλοποίηση του στόχου για ένα αναβαθμισμένο και προστατευόμενο περιβάλλον.
• Η μοναδική ελπίδα για την επιτυχία της περιβαλλοντικής πολιτικής είναι οι ευαισθητοποιημένοι και περιβαλλοντικά εκπαιδευμένοι πολίτες, αφού είναι πλέον φανερό ότι, χωρίς την ενεργό συμμετοχή των πολιτών, δεν μπορούν να εφαρμοστούν αποτελεσματικά τα όποια θετικά μέτρα αποφασίζονται από τις κυβερνήσεις.

Προτεραιότητες:

– Αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και του θορύβου μέσω του εκσυγχρονισμού των κανονισμών σχετικά με τα επιτρεπόμενα επίπεδα αυτού. Επίσης, η δημιουργία παρατηρητηρίου θορύβου για τη σύνταξη και τον συντονισμό των πλέον καινοτόμων πολιτικών (απαιτήσεις στην ακουστική εμπειρογνωμοσύνη, αυστηρότερα όρια, καθεστώς επιβολής προστίμων και κυρώσεων, διαμεσολάβηση καθοδηγούμενη από εμπειρογνώμονες, συντονισμός με τους πολεοδομικούς νόμους κ.λπ.), ευαισθητοποίηση και μέτρηση του θορύβου.

– Αναβάθμιση και αύξηση του αστικού πράσινου με την προώθηση της περμακουλτούρας και μεταξύ άλλων, την ανάπτυξη νησίδων με νέα πλατύφυλλα δέντρα σε πάρκα και χώρους πρασίνου στην πόλη.

– Μείωση και ορθολογική διαχείριση των στερεών αστικών και βιομηχανικών αποβλήτων και συμμετοχή των επιχειρήσεων στη διαχείριση των αστικών αποβλήτων.

– Αντιμετώπιση της ρύπανσης των ακτών και των θαλάσσιων υδάτων

– Πρόληψη και αντιμετώπιση της ρύπανσης και της διάβρωσης του εδάφους

– Προστασία και αναβάθμιση των δασών και των ορεινών όγκων

– Προστασία και αναβάθμιση των φυσικών οικοσυστημάτων. Εμπλουτίζουμε τη βιοποικιλότητα δίνοντας προτεραιότητα σε φυσικά, πολυετή και φυτά παραγωγής μελιού στα λιβάδια, στα πάρκα και στους χώρους πρασίνου.

– Ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων με την προώθηση και υποστήριξη του ελέγχου των πηγών ρύπανσης αυξάνοντας την τεχνική γνώση (εμπειρογνωμόνων). Διασφάλιση της βιωσιμότητας αυτών των εξαιρετικά στρατηγικών δικτύων νερού πόλης και της ποιότητας του πόσιμου νερού καθώς και των συστημάτων επεξεργασίας λυμάτων.

– Ενίσχυση της αγροτοβιομηχανικής οικονομίας. Καταπολέμηση της έλλειψης τροφής στις πόλεις μέσω της βελτίωσης των δικτύων μεταξύ της παραγωγής, της μεταποίησης, της αποθήκευσης και της διανομής τροφίμων. Ενθάρρυνση της παραγωγής τροφίμων σε αστικά βιομηχανικά και εμπορικά κτίρια και της δημιουργίας αστικών θερμοκηπίων.

– Προώθηση των βέλτιστων γεωργικών πρακτικών, συμπεριλαμβανομένης της στήριξης της τοπικής παραγωγής, των σπόρων και σπορόφυτων και τη χρήση μη επιβλαβών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων.

– Ενεργοποίηση καινοτόμων σχεδίων στον τομέα της κτηνοτροφίας με τη θέσπιση κανονισμών που επιτρέπουν την αστική ανάπτυξη μελισσοκομίας και άλλων ειδών εκτροφής.

– Εφαρμογή κανονισμό για την επαναχρησιμοποίηση οικοδομικών υλικών από τις εργασίες κατεδάφισης.

– Κομποστοποίηση των οργανικών που συνιστούν το 35-40% κ.β. των απορριμμάτων (αποφάγια, κλαδέματα από οικίες και δημοτικά πάρκα) με εισαγωγή χωριστού κάδου συλλογής οργανικών για το 100% του πληθυσμού, τη δημιουργία μονάδων δημοτικής κομποστοποίησης, την προώθηση προγραμμάτων κοινοτικής (σε επίπεδο γειτονιάς) και οικιακής κομποστοποίησης με δωρεάν διανομή κομποστοποιητών και εκπαίδευση των πολιτών, με στόχο τη μείωση των οργανικών που καταλήγουν σε ταφή κατά 75% μέχρι το 2022. Γενικά, άμεση εφαρμογή των Τοπικών και Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Αστικών Αποβλήτων.

– Ολοκλήρωση του δικτύου των Πράσινων Σημείων.

– Εναλλακτική διαχείριση του χαρτιού μέσω διαλογής στην πηγή και κάλυψης του 100% του πληθυσμού (ένας κάδος για χαρτί).

– Εναλλακτική διαχείριση άλλων ρευμάτων αποβλήτων όπως:

Απόβλητα ηλεκτρικού/ηλεκτρονικού εξοπλισμού

Μπαταρίες/συσσωρευτές

Ορυκτέλαια

Παλιά ελαστικά αυτοκινήτων

Οχήματα Τέλους Ζωής

Απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών, κατεδαφίσεων

Χρησιμοποιημένα/ληγμένα φάρμακα

Επικίνδυνα οικιακά απόβλητα

Παλιά έπιπλα, στρώματα

Ρουχισμός/υποδήματα

Χρησιμοποιημένα μαγειρικά λάδια

Χρησιμοποιημένοι λαμπτήρες

– Λειτουργία των Πράσινων Σημείων / Κέντρων ανακύκλωσης, όπου ο κάθε πολίτης θα μπορεί να διαθέτει ανακυκλώσιμα υλικά από όλα τα παραπάνω ρεύματα με ξεχωριστή συλλογή χαρτιού, γυαλιού, αλουμινίου, πλαστικού και σιδηρούχων μετάλλων.

– Εφαρμογή οικονομικών εργαλείων, όπως είναι για παράδειγμα η εφαρμογή συστημάτων «πληρώνω όσο πετάω». Με το σύστημα αυτό διαφοροποιείται η χρέωση των τελών καθαριότητας στους δημότες και στις επιχειρήσεις ανάλογα με τον όγκο απορριμμάτων που παράγουν και όχι ανάλογα με τα τετραγωνικά μέτρα της οικίας/επιχείρησης τους όπως γίνεται σήμερα.

– Η ΤΑ μπορεί να πάρει πρωτοβουλίες σε τοπικό επίπεδο μέσω της δημιουργίας δημοτικών επιχειρήσεων ή επιχειρήσεων της Κ.ΑΛ.Ο. για την επαναχρησιμοποίηση αγαθών (ηλεκτρικές/ηλεκτρονικές συσκευές, ρούχα, έπιπλα κ.α) που δημιουργούν πολλές νέες θέσεις εργασίας και δίνουν απάντηση στην σημερινή οικονομική και περιβαλλοντική κρίση.

– Προώθηση της ενεργού συμμετοχής των πολιτών με την περιβαλλοντική πληροφόρηση, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση. Η ΤΑ θα πρέπει να εφαρμόσει προγράμματα συνεχούς ενημέρωσης και εκπαίδευσης των πολιτών σχετικά με ορθές πρακτικές διαχείρισης απορριμμάτων και μιας κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνης κατανάλωσης.